Φασαίοι, το ζείτε όντως; (γιατί εμείς δυσκολευόμαστε λιγάκι)

Πανηγύρι στους Αγιούς Αποστόλους, στο Πέζι, πιθανόν τη δεκαετία του 1950. Πρώτος στον χορό, βρακοφόρος, είναι ο προπάππους μου, ο Φωτεινός. Φωτογραφία, από το αρχείο του Χρήστου Μαλαχία.

Καλησπέρα σας.

Δεν θέλω να σας στεναχωρήσω, αλλά, σιγά-σιγά, το καλοκαιράκι τελειώνει, οι βαλίτσες της επιστροφής ετοιμάζονται (ομολογουμένως όχι τόσο τακτικά, όσο για την αναχώρηση), το λαμπερό μαύρισμα θα ξεθωριάσει και τα σχολεία θ’ ανοίξουν.

Και θα περιμένουμε το επόμενο καλοκαίρι.

Για μένα, το απόγειο του καλοκαιριού, η πιο ένδοξη στιγμή του, είναι όταν βρίσκομαι στην Ικαρία. Και, για να είμαι πιο σαφής, στο πανηγύρι της Λαγκάδας.

Όταν ήμουν μικρή, εκτός από τον δάσκαλο στο σχολείο και κάτι παλιούς Ρηγάδες, ήταν ζήτημα αν άλλος άνθρωπος την είχε ακουστά. Όταν με ρώταγαν «Από πού είσαι εσύ;»  και απαντούσα όλο περηφάνια «Από την Ικαρία», ανταπαντούσαν εντυπωσιασμένοι «Από την Ιταλία, ε; Μπράβο!»

Χμμμ.

Οπότε, όπως, ίσως, φαντάζεστε, όταν σιγά-σιγά η Ικαρία άρχιζε να γίνεται cult και must και εναλλακτική, και την συζητούσαν από του Ψυρρή μέχρι τα Γκράβαρα, ε, πώς να το κάνουμε, ένιωθα, επιτέλους, μια δικαίωση. Τώρα όλος ο κόσμος θα μάθει πόσο φανταστικό είναι το νησί μου!

Be careful what you wish for.

Στην αρχή ήταν οι γκρούβαλοι. Παλιοί, όσο και η Ιστορία. Πιτσιρίκια, που συχνά υποδύονταν τα ξέφραγκα, κατασκήνωναν στις παραλίες και τα ρυάκια. Με τα ράστα και τα χαϊμαλιά τους, ψάχνανε την αναβίωση της αίσθησης της δεκαετίας του ‘60 και του ‘70. Κάπως γραφικοί, κάπως παρεξηγημένοι, τέλος πάντων, τους συνηθίσαμε. Μετά χτίστηκαν κάτι rooms to let και ξενοδοχεία. Ύστερα ήρθαν τα Blue Zones και ο Jamie Oliver. Και κατόπιν η Lifo και όλα τα υπόλοιπα media. Άρθρα με τίτλους : «Οδηγός επιβίωσης στα ικαριώτικα πανηγύρια», «39 «κουνημένες» φωτογραφίες από το μεγαλύτερο πανηγύρι της Ελλάδας», «To BBC πηγαίνει στην Ικαρία και αποκαλύπτει το μυστικό της μακροζωίας», «Η Ικαρία είναι ο πιο "ζεν" προορισμός του καλοκαιριού» κλπ, γέμισαν τον τόπο. Η Ικαρία έγινε το place to be του κάθε ψαγμένου τυπάκου, που δεν καταδέχεται τους πολυφορεμένους προορισμούς, που ξέρει πού είναι το πιο γαμάτο πάρτι με τα πιο ενδιαφέροντα μουτράκια, που ψωνίζει sustainable και second hand, εκτός βέβαια αν πρόκειται για κανένα μο-να-δι-κό designer κομμάτι, που, εντάξει, το λες και επένδυση.

Και, κάπως έτσι, τους γκρούβαλους αντικατέστησαν οι φασαίοι.

Σε αντίθεση με τους γκρούβαλους, οι φασαίοι δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον να ζήσουν την Ικαρία - ή στην Ικαρία. (Και στο Τόκυο να πάνε, υποψιάζομαι την ίδια στάση θα έχουν, αλλά, τέλος πάντων, εν προκειμένω δεν με απασχολεί τόσο ο εκφυλισμός του Kabukicho).

Οι φασαίοι επιβάλλονται, κατακτούν, σαρώνουν τα πάντα στο πέρασμά τους, μέσα σε ένα σύννεφο ανέμελης ροζ χαράς. Δεν τους κόφτει ιδιαίτερα να μπουν στη φάση, όσο να φωτογραφηθούν δίπλα της.

Από την άλλη, είμαστε εμείς. Οι τόσο περήφανοι που μας ανακάλυψαν. Που φτιάχνουμε μπλουζάκια με στάμπες «Ελευθέρα Πολιτεία Ικαρίας» και «Ρολόγια, άγχος ταλαιπωρία, δεν έχουν θέση στην Ικαρία». (Ναι, ρώτα τη γιαγιά μου, η οποία μεγάλωσε τρία παιδιά ανάμεσα στο Τραπάλου και στο Πέζι, να σου πει, τι χωράει και τι περισσεύει).

Και η Ικαρία γίνεται το καλοκαίρι ένας απέραντος κάδος απορριμμάτων, ένα γιγαντιαίο πάρκινγκ ατάκτως ερριμμένων αυτοκινήτων, και οι άνθρωποι σκαρφαλωμένοι ο ένας πάνω στον άλλο, σπρώχνονται και κλέβουν χώρο, χρόνο, υπομονή. Που στα πανηγύρια δε σ’ αφήνουν πια να φας, να μιλήσεις, να χορέψεις.

Έλα, ρε, θα μου πεις, και όλες αυτές οι διονυσιακές, εκστατικές φωτογραφίες, τι είναι; Αυτά τα ξέφρενα, χαρούμενα βίντεο; Ο Αύγουστος του χωροκατακτητικού τουρίστα, αυτό είναι.

Να σε ρωτήσω: Σε όλες αυτές τις καταπληκτικές φωτογραφίες, πόσα παιδιά βλέπεις;

Πόσους ηλικιωμένους;

Σε όλα τα ντοκιμαντέρ, τα ρεπορτάζ, τα αφιερώματα, δημοσιογράφοι, επιστήμονες, παρουσιαστές αναρωτιούνται πως γίνεται και ζουν τόσα χρόνια αυτοί οι ξεχασμένοι από τον κόσμο και τον Θεό άνθρωποι; Τι κάνουν διαφορετικά; Και σε όλα θα δεις να λένε πόσο υγιώς είναι οργανωμένη η καριώτικη κοινωνία. Πως οι άνθρωποι συνυπάρχουν, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, μορφωτικού επιπέδου και προπαντός, ηλικίας. Πως όλοι, ΟΛΟΙ, ζουν μαζί, γλεντάνε μαζί, πενθούν μαζί. Πως κανείς δεν περισσεύει, κανείς δεν μένει πίσω, μόνος. Το πιο χαρακτηριστικό στιγμιότυπο της καριώτικης ζωής, που αναπαριστά σε όλο της το μεγαλείο, αυτήν την φιλοσοφία, είναι (ήταν) τα πανηγύρια. Το πανηγύρι στην Ικαρία ήταν το γεγονός που επέτρεπε σε αυτή την μικρή, κλειστή κοινωνία, να έρθει κοντύτερα. Να βρεθούν μαζί οι ευρύτερες οικογένειες, τα γειτονικά χωριά, να γνωριστούν οι πιο νέοι, να φουντώσουν τα ειδύλλια, να παρουσιαστούν οι νέοι απόγονοι, να λυθούν οι παρεξηγήσεις. Στα πανηγύρια ήταν όλοι εκεί. Από μωρά μέχρι αιωνόβιοι γέροντες, κάθονταν στα ίδια πρόχειρα τραπέζια, μοιράζονταν την πρόθεση* και το βραστό κατσίκι, το κρασί και τα σαλατικά που συχνά φέρναν μαζί τους. Και μετά χορός. Χορός σιγανός στην αρχή, "των γερόντων", για να χορέψουν αυτοί που τ΄αρθριτικά τους δεν τους επιτρέπουν τα πολλά τσαλίμια. Μαζί με τα νήπια, που θα τον μάθουν για πρώτη, ίσως, φορά. Και μετά πιο γρήγορος, εκστατικός, για τους νεότερους και τους πιο κοτσονάτους. Και βαλσάκια, για ερωτευμένους, για μπαμπάδες με τα κορίτσια τους, για γιαγιάδες με τις εγγόνες τους.

Κι όταν ανοίγει ο χορός, χωράνε όλοι. Γνωστοί και άγνωστοι, ξένοι και καριώτες, αγκαλιασμένοι για 20 λεπτά που θα κρατήσει το βιολί, η λύρα, η τσαμπούνα, ξεχνάνε έχθρες, έγνοιες, παράπονα. Σαν να σε ξεβγάζει η μουσική, και σε γυρνάει πίσω στο τραπέζι σου ελαφρύ, καινούριο, καθαρό.

...

Φέτος στη Λαγκάδα πήγα με την ίδια άγρια χαρά που πάω πάντα. Κι ας μην είναι πια το ίδιο. Κι ας είναι ο κόσμος απελπιστικά πολύς. Κι ας είναι τα τραπέζια στρυμωγμένα. Κι ας μην έρχονται πια οι γιαγιάδες και οι παππούδες, ούτε τόσα πολλά μικρά όσο παλιότερα. Κι ας κλείνει το πανηγύρι νωρίς, γιατί φοβόμαστε μη μπει καμιά φωτιά και γίνουμε προσάναμμα. Και ξεκινάει ο πρώτος καριώτικος. Και πάω να μπω στο χορό. Είναι ήδη κόσμος στην πίστα αγκαλιασμένος. Ακουμπάω δυο παλικάρια και τους λέω «Παιδιά, να μπω;» για να εισπράξω ένα: «Τράβα πιο κει, είμαστε παρέα».

Ρε, πάτε καλά; Πού νομίζετε ότι ήρθατε;

Έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ να κάνουμε χώρο στον τουρίστα που, πλέον, δεν έχουμε πού να σταθούμε εμείς. Κι όχι μόνο στα πανηγύρια, παντού. Στα πιο τουριστικά μέρη της Ικαρίας, οι μεγαλύτεροι άνθρωποι δεν μπορούν πια να καφενεδήσουν. Θα ποδοπατηθούν από λυγερόκορμες κοπελίτσες με selfie sticks. Τα πιτσιρίκια δεν τα αφήνεις εύκολα να πάνε στην πλατεία μοναχά τους. Θα τα πάρει παραμάζωμα κανένα αμάξι φορτωμένο σανίδες του surf. Τα μπαράκια τσιτώνουν τα μπάσα τους λες και είναι το Berghain και οι κάτοικοι δεν μπορούν να κλείσουν μάτι για βδομάδες. Ακόμα και στις πιο απόμακρες παραλίες, το πρωί, ισορροπείς ανάμεσα σε σπασμένα μπουκάλια μπύρας και περιττώματα χαριτωμένων Jack Russel.

Μη με παρεξηγείς. Δεν είμαι ενάντια στον τουρισμό. Είμαι, όμως, ενάντια στην ασυδοσία. Στο σκεπτικό πως, επειδή επισκέπτεσαι έναν τόπο, όποιος κι αν είναι αυτός, και ξοδεύεις τα ωραία σου λεφτουδάκια - αν και διατηρώ πολλές αμφιβολίες για το πραγματικό οικονομικό όφελος αυτού του είδους του τουρισμού -, έχεις ξαφνικά το δικαίωμα να τον μαγαρίσεις, να κάνεις ό,τι σου καπνίσει για 10 μέρες, και να αποχωρήσεις, αφήνοντας πίσω σου συντρίμμια.

Η Ικαρία έγινε «διάσημη» για τον ελευθεριακό τρόπο ζωής της. Σ’ άλλους ταιριάζει, σ΄ άλλους δεν ταιριάζει, δεν θα τα χαλάσουμε εκεί, εξάλλου πρώτοι οι Καριώτες θα σου ομολογήσουν όλες της τις παθογένειες.

Όμως, άκουσέ με, φοβάμαι πως κάτι παρεξήγησες: Ελευθερία δεν σημαίνει κάνω ό,τι γουστάρω εις βάρος σου. Κοινοτισμός δεν είναι να έρθεις να κλέψεις από το περιβόλι και το τραπέζι μου. Αλληλεγύη δεν ειναι να καβατζώνεις προληπτικά όλες τις σκιές στις παραλίες για την πάρτη σου και μετά να εξαφανίζεσαι. Φιλοξενία δεν είναι να παρτάρεις ασύστολα, λες και οι αυλές μας είναι η προσωπική σου πίστα. Αυθορμητισμός δεν είναι να ξαλαφρώνεις το εντεράκι σου μπροστά τις πόρτες των ανθρώπων "για πλάκα".

Επίσης, φίλε μου, όταν έρχεσαι εδώ και θες με το στανιό να μας κάνεις κάτι άλλο, ή ακόμα χειρότερα, να μας βάλεις στην άκρη, για να μπορέσεις εσύ να ανεβάσεις το επόμενο viral TikTok από το «Γαλατικό χωριό» της Ελλάδας, με βγάζεις από τα ρούχα μου. Κι όσο εμείς συνεχίζουμε να παραμερίζουμε, όσο συνεχίζουμε να επιτρέπουμε στους επισκέπτες να μας συμπεριφέρονται λες και είμαστε κομπάρσοι στην ταινία της ζωής τους, τόσο ο τόπος θα καταστρέφεται και ό,τι όμορφο έχει απομείνει, θα πεθάνει.

Εγώ, πάντως, στη Λαγκάδα δεν ξέρω αν θα ξαναπάω. Και ντρέπομαι λίγο γι’ αυτό.

*Το ζουμί που προκύπτει από το βράσιμο του κατσικιού και που σερβίρεται σε όλους τους πανηγυριώτες, απολείτουργα, δωρεάν.

#Ικαρία #πανηγύρια #τουρισμός #Λαγκάδα #φασαίοι #υπερτουρισμός #παράδοση